Birincisi bu beyefendilerin (genelde de hanımların ve beylerin) çocuklarının eğitimine ve aile huzurlarına son derece büyük bir hassasiyet ile önem vermeleri gerekiyor, nokta. Tabi bu söylediklerim sadece Aile Şirketleri için değil, güzel ülkemin tüm insanları için geçerli. Eğer bu aşamasında şirket kurumsallaşma konusunda zerre adım atmazsa, ki çoğu atmıyor, zamanı gelince o çocukların bu şirketleri batırdıklarına şahit oluyoruz.
Benim Aile Şirketlerine ilk profesyonel hizmetim Veliaht Koçluğu oldu. O zamana kadar Aile Şirketleri ile zaten yıllarca çeşitli münasebetlerim olmuştu. Bir Aile Şirketi mensubu olarak diğer şirketlerle ilişki kurmak bir şey, Aile Şirketlerinin bir sonraki nesillerini yetiştirmeleri noktasında hizmet vermek başka bir şey. O sıralarda şirketlerin gençleri ile çok çalıştım. Bir danışmanlık hizmetinde işin başarısı bazen danışmandan çok danışana bağlıdır. Eğer karşınızdaki kimse kendini geliştirmek için adım atmaya niyetli değilse danışman isterse Sigmund Freud olsun, sonuç alınması imkansızdır. Zaten Freud olsa aylarca çalışmak isteyecektir. İsteksiz bir danışan da bir kaç hafta içinde hizmeti bırakır.
Burada sözüm o gençlerin anne babaları olan siz patronlara. Çocuklarınızı şirketinizde çalışmaya başlayana kadar yıllarca yetiştiriyorsunuz ya da yetiştirmiyorsunuz. İşlerinizi devralmasını beklediğiniz o gençlerin işlere dört elle sarılıp sarılmayacağının ilk işareti sizin onları yetiştirme biçiminizdedir. Yirmi sene boyunca yetiştirilmesinde yanlış üzerine yanlışlar yapılmış bir insanı kimse bir kaç ay içinde düzeltip değiştiremez. Buna karşın gerçekten iyi yetiştirilmiş aile gençlerinin bir kaç sene içerisinde çok güçlü yöneticiler haline dönüşmeye başladığına defalarca şahit oldum. Hatta benimle çalışmaya başlamasından bir iki sene içerisinde işleri artık evlatlarına devreden aileler biliyorum.
Yani eğer Aile Şirketinizi siz belirli bir noktaya getirdiyseniz, kurumsallaşması konusunda yapmanız gerekenleri yapmadıysanız inanın bazen sırf çocuğunuzu iyi yetiştirmiş olmanız o Aile Şirketinin kurtarıcısı oluyor. Ülkemizde son yıllarda Aile Şirketlerinin bir iki nesil ileri gidebilenlerine daha sık rastlar oldum. Bu şirketlerin neredeyse hepsini kurtaran şey kurucu neslin şirketi kurumsallaştırabilmiş olması değil, yetiştirdikleri evlatlar.
Bütün bu tecrübeler ışığında diyorum ki çocuklarınızı ilk yaşlarından başlayarak güçlü yetiştirmek için işte size bir sebep daha. Tabi çocuk yetiştirmekten kastımın onu pahalı okullara göndermek, ona özel hocalar tutmak olmadığını eklemeliyim. Ailenize ve çocuklarınıza kaliteli vakit ayırmalısınız. Çocuklarınız görerek öğrenecekler. Sizlerde anne baba olarak ne görüyorlarsa da sünger gibi onu kapacak beyinleri.
Zamanınızı düzenleyip ailenize ayıracağınız kaliteli vakitler çok kıymetli. Bu zamanlarda çocuğunuzun sizinle yaşayacakları onun hafızasında yer edecek. Şunu unutmayın. Zaten çocuğunuz yaklaşık lise çağlarına gelince artık yavaş yavaş sizden daha belirgin biçimde kopmaya başlayacak. Ondan sonra zaten isteseniz de, daha fazla zaman ayırsanız da çocuğunuz sizinle olmak istemeyecek. İşte bu sebepten o yaşlara gelmeden yaptınız, yaptınız. Ayrıca yine zamanı gelince çocuğunuza uygun biçimde paranın ne olduğunu, nasıl kazanıldığını, başarılı insanların ortak özelliklerinin ne olduğunu anlatmalısınız. Bir işiniz varsa, iş kurmanın ne kadar zor olduğunu bilmeli ve günü geldiğinde ona sahip olması gerektiğinin bilincine varmaya başlamalı. Ama bu noktada çocuğunuza onun kendini sizin işiniz dışında yetiştirmesi gerektiğini söylemelisiniz. Ben çocukluklarından itibaren annelerinin, babalarını yanında her yaz, hatta okulu terk edip sürekli çalışmış gençler biliyorum. İnanın yerine göre bu çok da sağlıklı bir yetişme biçimi değil. Sizin işiniz yerinde duruyor. Çocuğunuz kendini sizin işiniz dışında güçlü yetiştirmek zorunda zaten. Zamanı geldiğinde belki de şirketiniz gerçekten kurumsallaşacak ve çocuğunuz da o şirketi bizzat yöneten değil, yönettiren ve kazancından payını alan bir konumda olacak. Ama diyelim ki öyle olmayacak ve çocuğunuzun o işin başına geçmesi gerekecek, o zaman da o gencin sizin işiniz dışında edineceği tecrübe gerçekten önemli. Bunun ceremesini en çok çekenlerden birinin yazdığı bir kitabı okumaktasınız. Eğer çocuğunuz sizin işinizden ve servetinizden bağımsız biçimde güçlü olmayı öğrenmezse bu en çok o gencin kendisine zarar verir. İnanın, tecrübe konuşuyor. Sırf bunun üzerine detaylı bir kitap yazabilirim.
Bakın ayrıca burada ülkenin en büyük Aile Şirketlerinin çocuklarının okul sonrası iş hayatları bu kitabı okuyan her Aile Şirketinin örneği değil. Onlar ciddi büyük aileler ve belki onlarca, belki yüzlerce şirketleri, milyar dolarları bulan ciroları var. O ailelerin gençlerinin yetişme serüveni bir yerde, sizin çocuklarınızınki başka bir yerde.
Tunç Vidinli